Pırlanta, geçmişten günümüze en çok ilgi gören değerli madenlerden birisidir. Hatta pırlantalar veya pırlanta mücevherler değerlerinin yanı sıra miras olarak da nesilden nesile aktarılan miraslardır. Bu açıdan da pırlanta merak uyandıran değerli bir taştır. Pırlanta oluşumu temeli elmasa dayanır. Elmas yerin yaklaşık 190 km altından çıkarılır.
Elmasın oluşumunda sıcaklık ve basınç etkilidir. Karbon atomlarının kristal yapı ile birleşmesi sonucu kristaller meydana gelirken kristaller de volkanik olaylar neticesinde yeryüzüne çıkar. Elmas oluşumu için yavaş ilerleyen ve sabır isteyen bir süreç olduğunu belirtmek gerekir. Bu açıdan da pırlanta tarihçesi çok eskidir diyebiliriz. Çünkü pırlantanın temelini oluşturan elmasın yaşının milyarlara denk geldiği görülürken bu değerli madene dünyanın jeolojik tarihinin çok erken dönemlerinde rastlanır.
Günümüzde pırlanta mücevherlerin vazgeçilmezidir. Farklı tasarımlar herkesin stilini tamamlayan özel mücevherler olarak değer görür. Sadece maddi değeri değil anlamı açısından da önemli olan pırlantanın her kültürde değeri tartışılmaz. Örneğin, baget pırlanta yüzükler dünya üzerinde evlilik tekliflerinin vazgeçilmezidir.
Birçok kişi ışıl ışıl parlayan yüzüğe baktığında pırlanta nasıl oluşur diye düşünmesi oldukça normaldir. Her ne kadar pırlantaya kolayca ulaşabilsek de, pırlantanın günümüze kadar gelebilmesi için zorlu bir süreçten geçilir. İlk olarak elmas nerede çıkarılır sorusuna cevap vermek doğru olacaktır.
Elmas, karbonun en saf durumuna denir. Olağanüstü koşullar doğrultusunda yaklaşık 1-3 milyar yıllık sürecin sonunda oluşur. Her bir elmas, adeta dünya tarihini yansıtır. Pırlantanın jeolojik oluşumu tamamlandıktan sonra kimberlit adı verilen volkanik kayaçlar devreye girer. Elmas, milyonlarca yıllık serüvenin sonunda yeryüzüne çıkar.
Elmasın pırlantaya dönüşüm süreci ise ustalık ister. Elmas, yeryüzüne çıktığında tek başına bir anlam ve değer ifade etmez. Ona daha fazla değer kazandıran usta ellerde işlenmesidir. Elmasın parlaklığını etkileyen kesim, renk, karat ve berraklık gibi detaylar ustalık sürecinden sonra kazanılır. Craft Pırlanta olarak ustalıkla şekillenen farklı pırlanta çeşitlerine ev sahipliği yapıyoruz. Siz de pırlantaların mucizesine yakından tanıklık etmek isterseniz, zengin ürün seçeneklerimize göz atabilir, özellikle de popüler vintage yüzükler koleksiyonlarımızı inceleyebilirsiniz.
Elmas nasıl oluşur sorusu da merak edilen konular arasındadır. Pırlantaya bakarken tek başına ışıltıyı görmek yeterli değildir. Pırlanta, doğanın mucizelerini ve kusursuzluğu yansıtır.
Pırlanta kökeni incelendiğinde elmasa rastlanır. Elmas kökeni ise karbondur. Karbon, yaşamın temelidir. Koşullar doğrultusunda farklı formlara geçiş yapar. En sert ve doğal haline geldiğinde elmas oluşur. Elmasa dayanıklılığını ve parlaklığını kazandıran kübik kristal yapısıdır. Uzun süren kristalleşme süreci, zamanın süzgecinden geçer. Karbon birçok yerde bulunur. Hatta kurşun kalemin bile ucunda vardır. Ancak bunu farklı kılan kristalleşme şeklidir. Onu mucizevi haline getiren pırlantanın kesimidir. Bu doğrultuda pırlantanın ışıltısının yanı sıra; özünün de dikkate alınması gerekir. Her parıltı, saf karbonun izlerini yansıtır.
Zarafeti simgeleyen pırlanta oluşum süreci, tamamen belirli koşullara bağlıdır. Hiçbir aşama rastlantısal olarak meydana gelmez. Elmas oluşumu tamamlanması, bir sürecin sonucudur. Pırlanta oluşum şartları için basınç ve yüksek sıcaklık önemlidir. Buna göre sıcaklık 1000°C ile 1200°C’dir. Basınç ise 45 - 60 kilobar seviyesindedir. Bu süreçte atomlar birbirine bağlanarak, kristal yapı tamamlanır. Ancak gerekli koşullar sağlanamazsa karbon elmasa dönüşmez. Elmas, kimyasal açıdan basit olarak görülse de, oluşumu ile özel yapıdadır.
İlk olarak pırlanta nerede bulunur sorusu hakkında bilgi sunmak isteriz. Elmas, manto katmanında bulunur. Sıcaklık ve basınç değerleri manto katmanında meydana gelir. Hope elması gibi bazı elmaslar, alt mantolarda oluşur. Bunların içinde bridgmanite minerali bulunur. Elmas, en sert maddelerdendir. Karbonun bir versiyonu grafittir. Elması saf karbon olarak ilk kez keşfeden kişi Fransız kimyacı Lavoisier’dir. Araştırmasında elması yakması sonrasında yanma sonucu ortaya çıkan gazın sadece karbondioksit olduğunu keşfetmiş ve elmasın karbondan oluştuğunu kanıtlamıştır.
Yapılan son araştırmalara göre dünyanın mantosunun derinliklerinde su bulunan bir tabaka vardır. Burası geçiş bölgesi olarak adlandırılır ve 410 - 660 km derinliktedir. Ringwoodite minerali, mantodaki gizli dünyanın varlığını kanıtlar. Elmaslar, tarih öncesi dönemlerde süs boncuklarını delmek için kullanılırdı. Geçmişte elmasların tek çıkarıldığı yer Hindistan’dı. Ama günümüzde farklı noktalar da keşfedilmiştir.
Elmas, orijinal hali ile sadece Kimberlit Bacaları'nda mevcuttur. Doğal olarak şimdi Kimberlit Bacaları nedir sorusu aklınıza gelecektir. Kimberlit, adını “Kimberley” şehrinden alır. Güney Afrika'da bulunan Kimberley şehrindeki bu keşif 1870 yılına dayanır. Kimberlit kayasında her zaman elmas yoktur. Hatta bulunma ihtimali için 40 milyonda 1 demek doğru olacaktır. Kimberlit, magnezyum ve demir yönünden oldukça zengindir. Ayrıca başka minaraller de bulunur.
Pırlanta yeryüzüne çıkışı sürecinde elmas nadiren de olsa nehir kumlarına karışır. Elmasın kazanılma sürecinde oldukça hassastır. Kristaller dağınık halde bulunduğundan tespit etmek oldukça zordur. Bazı cevherler yeryüzüne yakındır. Fakat bazıları derinlerde yer alır. Borular daldırılarak kumlu cevher çıkarılır. İlk etapta balçık ve kumla kaplıdır. Ancak süzme işlemlerinin ardından, titreşim verilir ve elmas dibe çöker.
Elmas tarihçesi incelendiğinde farklı amaçlarla kullanıldığına dair bilgilere rastlanır. Yer kabuğunun altında gizlenen bu değerli taşın gizemli bir tarafı da bulunur. Bu özellikleri yıllar boyunca insanların etkisi altına alır. Pırlantalar için bir yaş belirleyecek olursak çoğunun 1 - 3 milyar arasında olduğunu söyleyebiliriz. Yani her bir pırlanta, gezegenin geçmişine ayna tutar. Pırlantalarla ilgili ilk kayıtlarda Ganj Nehri kıyılarına rastlanır. Buradaki yataklardan çıkan taşlar, başlangıçta doğal haliyle kullanıldı.
Ortaçağ’da pırlanta, Avrupa kraliyet ailesi tarafından yoğun ilgi gördü. 14. yüzyılda ilk işlenmiş pırlantalar ortaya çıktı. Zenginlik sembolü olarak görülen pırlantalar, çeşitli takı ve aksesuarlarda kullanılırdı. 15. yüzyılda farklı pırlanta kesim teknikleri gelişti. Geçmişte doğal haliyle kullanılan taşlar, özel kesimlerle daha anlamlı yere geldi. Bu sayede pırlanta dünyasında saygın bir yer kazandı. Eğer pırlantanın en güzel halini kullanmak istiyorsanız koleksiyonlarımızda yer alan damla pırlanta tektaş yüzük modellerini tercih edebilirsiniz.
Pırlanta ilk nerede bulundu denildiğinde akla ilk olarak Antik Hindistan gelir. Hindistan, kültürel birikimi ve mistik tarafıyla farklı değer ve kültürler ev sahipliği yapmaya devam eden özel bir bölgedir. Geleneklerin de doğduğu Hindistan’da pırlantanın bambaşka anlamları bulunur. Antik Hint toplumunda pırlantanın pek çok sembolü vardı. Buna göre saflık, güç ve aydınlanma pırlanta ile sembolize edilirdi. Bu taşın kötü ruhları uzaklaştırdığına dair inanış oldukça yaygındı. Hatta pırlanta kullanan kişinin korunduğu ve bilgelik kazandığı düşünüldü. Dolayısıyla pırlanta sadece zenginlik ve gösterişi göstermekle kalmayıp, manevi açıdan da önemliydi. Birçok kral ve lider, pırlanta ile tanrı arasında bağ olduğunu kabul ederdi. Hindistan’da bulunan pırlantalar, zamanla daha fazla ilgi görmeye başladı. Hatta farklı medeniyetler de bu nadir taşı keşfetti. Önce Persler ve Araplarla başlayan keşif süreci, Avrupalıların da öğrenmesiyle ticari önem kazandı.
Doğal elmas oluşumu sürecinin zor olması, taşın mistik anlam kazanmasında oldukça önemli bir detaydır. Pırlantaya geçmişte Yunanlılar “adamas” demişlerdi. Bu kelimenin anlamı “yenilmez” ya da “eğilmez”dir. İnsanlar için pırlantanın bu kadar sert olması oldukça cazip bir detaydır. Tılsım olarak da ilkçağ insanı pırlantaları kullanırdı. O dönemde pırlantanın kötü ruhları ortadan kaldırdığına dair inanış mevcuttu. Toplumlar savaş öncesinde yanlarına pırlanta taşını alırdı. Bu sayede hem kendilerini koruduklarına hem de kendilerine şans getirdiğine inanırlardı. Taşın enerjisi ile zarar görmeyeceklerini düşünürlerdi. Hatta pırlanta taşıyan kişinin cesaret ve kararlılık kazandığına dair de inanç hâkimdi. Pırlantaya sadece fiziksel bir taş olarak bakmayan eski toplumlarda, pırlanta evrenle bağ kurmayı sağlardı. Pırlanta enerjisel alanda denge ve huzur ortaya koyardı.
Saf karbon elmas, tarihi süreç boyunca bağlılığı ve sevgiyi en iyi şekliyle temsil ederdi. Pırlantanın ışıltısı, her çağda farklı bir kimlikle ilgi görmüştür. Taşa yüklenen anlam doğrultusunda, pırlanta güzelliğini güçle birleştirdi. Pırlantanın tarihi incelendiğinde kudret ve asaletin timsali olduğuna dair birçok bilgiye rastlanır. Pırlantalar taçlara, yüzüklere ve zırhlara işlenirdi. Bazı saraylarda sadece soylular pırlanta takabilirdi. Bu, bir nevi soylulara tanınan bir ayrıcalıktı. Sadece soyluların sahip olduğu pırlanta, Güney Afrika’da keşfedilmesiyle birlikte, daha kolay ulaşılabilir bir hale geldi. Bu keşifle birlikte halk tarafından da yoğun ilgi gördü. Hatta tektaş yüzük fikri 1800’lü yıllarda ortaya çıktı. Özel teklifler, tektaş yüzükle birlikte yapıldı. O günden beri pırlanta tüm sevgi dolu hislerin göstergesi haline geldi.
Pırlanta madenleri iktidarın, soyluluğun, zarafetin ve sevginin ifadesidir. Ortaçağ ve Rönesans döneminde, pırlantaların işlenmesi oldukça zordu. Bu nedenle pırlanta büyüleyici olarak görülüyordu. 15. yüzyılda Avrupa’da Rönesans ile birlikte sanattan bilime kadar pek çok alanda gelişmeler yaşandı. Düşünce yeniden canlanarak, yenilikler beraberinde geldi. Bu durum pırlantaların da yeni bir kimlik kazanmasını sağladı. Özellikle kesim tekniklerinin gelişmesi, ışıltıyı daha parlak ve göz alıcı hale getirdi. O yıllarda ilk modern pırlanta yüzük tasarımları ortaya çıktı. Avusturya Arşidükü Maximilian’ın, Burgundy Düşesi Mary’ye evlilik teklifi ederken pırlanta yüzük armağan etti. Bununla birlikte ne zaman çiftler, aşkını ve bağlılığını ortaya koymak istese tektaş pırlanta yüzük taktı.
Elmasın tarihi geçmişten günümüze kadar pek çok ülkeye dayanır. Söz konusu Avrupa olduğunda ise ticaret ile birlikte pırlanta yayılmaya başladı. Ticaret yolları sayesinde sadece Asya kıtasında sınırlı kalan pırlanta, Avrupa’da da görülmeye başladı. Hepimizin bildiği İpek ve Baharat Yolları sadece baharat ve porselen gibi ürünlerle ünlü değildi. Bu yollarda değerli taşlar da yoğun ilgi görürdü. Arap ve Fars’lı tüccarlar, Orta Doğu’nun ardından Avrupa’daki önemli merkezlere kadar pırlantanın ulaşmasını sağladı.
Venedik ve Brugge, pırlantanın Avrupa’daki ilk merkezlerindendir. Venedik, ticari açıdan oldukça önemli bir noktadır. Statüyü de sembol eden pırlanta ticari önem kazandı. Venedik’tan sonra ise Brugge ve Anvers şehirlerinde taş işçiliği ortaya çıktı. Uzmanlar, pırlantanın kesimi ve parlatılması için çalışmalar yaptı. Bu doğrultuda pırlanta Avrupa’da aristokrasinin sembolik değerinden biri olmaya başladı. Denizciliğin gelişmesi ise Afrika ve Güney Amerika’daki birçok bölgenin keşfedilmesini sağladı.15 - 16. yüzyıla kadar sadece karadan devam eden ticaret, denizcilik alanında da kendini gösterdi. Özellikle pırlanta madenlerinin bulunması, taşa gösterilen ilgiyi arttırdı. Ancak yine de pırlanta, nadir değerler arasındaki yerini korumaya devam etti.
Hakan Çicek 
